Najviše kamene kapije Evrope nalaze se u Srbiji: Nestvarni krajolik prava je destinacija za vikend

Spomenik prirode Prerasti u dolini Vratne je jedno od najmagičnijih mesta u Srbiji.

Smešten u Negotinskoj krajini, na 220 kilometara od Beograda, kanjon reke Vratne u svojoj dužini od 26 kilometara krije najčudesnije prerasti, velike kamene mostove i reku Vratnu, koja izvire na planini Veliki greben, a onda svojim tokom tokom leta nekoliko puta ponire, pa ponovo izvire i sve tako dok se ne ulije u Dunav.

Vratnjanske kapije, geomorfološki spomenik i pravo čudo prirode, udaljene su tridesetak kilometara od Negotina. Tri impozantna prirodna svoda, Velika prerast, Mala prerast i Suva prerast, u narodu su dobila naziv Vratnjanske kapije. To su i najviše i najveće prerasti u Evropi.

Način na koji su ove prerasti formirane nije precizno utvrđen. Proučavajući ovaj fenomen čuveni srpski geograf Jovan Cvijić zaključio je da su prerasti nekada bile deo ogromne pećine koju je oblikovala podzemna reka.

Delovi tavanice su se vremenom urušili, a njeni ostaci su formirali tri prekrasna kamena svoda. Prva u nizu je Mala prerast i nalazi se samo 200 m od manastira Vratna. Visoka je 34 m, dugačka 30 m i široka 15 m. Potom sledi Velika prerast visine 45 m, dužine 23 m i širine 30 m. Poslednja i najlepša je Suva prerast koja je visoka 34 m, dugačka 15m i visoka 10 m.

Dosadašnja istraživanja pokazala su da ovde raste 400 različitih biljnih vrsta. Mnoge od njih su endemiti ili relikti koji potiču još iz doba tercijara (pre 2,6 do 66 miliona godina). Vratnjanske kapije su pod zaštitom države, kao geomorfološki spomenik prirode od izuzetnog značaja, piše geoparkdjerdap.rs.

Same prerasti su različitog porekla. Dok su prve dve ostaci nekadašnje tunelske pećine kroz koju je tekla Vratna i čiji se deo svoda između njih urušio, dotle je treća nastala usled poniranja reke. U njenoj blizini otkrivene su još tri neistražene pećine, od kojih je jedna najduža, druga obiluje tunelima i hodnicima, a u trećoj se nalazi jezero.

Čuveni austrijski putopisac Feliks Kanic, nakon opisa manastira Vratna, opisuje i prerasti. U knjizi “Srbija, zemlja i stanovništvo od rimskog doba do kraja 19. veka”, iz 1904. godine, on navodi:

“Jedna mestimično teško prohodna pešačka staza dovela nas je severozapadno od manastira do dva kamenita svoda čuvena u celoj Krajini. Ova dvoja prirodna vrata toliko su, prema narodnom predanju, očarala svetom zasićenog kaluđera Nikanora, da se on u vreme despota Stefana nastanio u jednoj teško pristupačnoj pećini, molio Bogu i godinama postio, dok najzad nije, daleko od svih ljudi, i umro tamo kao svetac. U stvari, ova krečnjačka scenerija, koja svojom romantikom podseća na saksonski Prebištor, nadmaša lepe erozije kod Plavne u jugozapadnoj dolini Zamne, a pogotovu one u lesu kod Štubika. Pokušao sam da u nekoliko poteza fiksiram najkarakterističnije tačke ove prirodne igre oblika i dajem ih ovde, mada mi je jasno da one ni izdaleka ne mogu da dočaraju snažan utisak koji čovek ovde doživljava.”

Prirodni kameni mostovi su ostaci pećina čije su tavanice oburvane, a da zaostali delovi tavanice predstavljaju upravo prerasti

Jovan Cvijić, 1985. godine

Kako stići?

Put od Beograda do manastira Vratne traje oko tri sata. Kada stignete do manastira iz 14. veka, vreme je da parkirate automobil. Desno od manastira čekaju vas table i obeležene staze. Ako krenete kanjonom pešačićete kroz gustu listopadnu šumu.

Mala i Velika kapija su od manastira Vratna udaljene svega oko 500 m i do njih se od manastira brzo i lako dolazi dobro obeleženom šumskom stazom, dok je Suva prerast od manastira udaljena 4,5 km.

Fotografije: Shutterstock