25. rođendan Muzeja Jugoslavije uz izložbu „O fabrikama i radnicima”
Muzej Jugoslavije i Muzej nauke i tehnike predstavljaju izložbu O fabrikama i radnicima, posvećenu industrijalizaciji na teritoriji današnje Srbije od njenih početaka do danas. Ova važna i složena tema predstavljena je iz različitih perspektiva – od društveno-političke, kulturne i istorijske, do tehničko-tehnološke.
Prvi deo izložbe u Muzeju Jugoslavije biće otvoren 1. decembra, na Dan muzeja, kada se obeležava i 25 godina postojanja ove institucije. Drugi deo postavke, u Muzeju nauke i tehnike, publika će moći da vidi od 7. decembra 2021. godine.
Izložbu je pripremio kustoski tim ova dva muzeja: Ada Vlajić i Rifat Kulenović iz Muzeja nauke i tehnike i Jovana Nedeljković i Radovan Cukić iz Muzeja Jugoslavije.
„Dve institucije kulture povezala je želja da istražuju i prikažu javnosti industrijsko nasleđe koje je važan deo aktuelnog naučno-tehničkog i kulturnog nasleđa. Ovim fenomenom bave se oba muzeja, Muzej nauke i tehnike, matičan za istoriju nauke, tehnike i tehnologije i Muzej Jugoslavije, matičan za društvenu istoriju i jugoslovensko nasleđe. Polja istraživanja ovih ustanova se preklapaju i međusobno obogaćuju”, ističu Neda Кnežević, direktorka Muzeja Jugoslavije i Rifat Кulenović, muzejski savetnik Muzeja nauke i tehnike.
Izložba može da se prati kroz pet industrijskih lokaliteta koji na paradigmatičan način predstavljaju razvoj i funkcionisanje industrije na ovim prostorima u različitim istorijskim, političkim i društvenim okolnostima. Biće prezentovana raznovrsna građa koju čine industrijski proizvodi, brojne fotografije koje svedoče o različitim aspektima fabričkog života i video-materijal, dok drugi predmeti i dokumentacija prikazuju rudnike u Boru i Majdanpeku, tekstilnu industriju u Leskovcu, Elektronsku industriju Niš, Kombinat Servo Mihalj u Zrenjaninu i Vojno-tehnički zavod u Kragujevcu.
„Lokaliteti su ciljano odabrani kako bi se kroz specifičnosti njihovog razvoja prikazali brojni fenomeni koji se vezuju za proces industrijalizacije: uloga kapitala (privatnog/trgovačkog, državnog, stranog), položaj radničke klase, radnički standard i (prinudni) rad, prirodna uslovljenost industrije i promene u prirodnoj sredini koje nastaju industrijskim delovanjem, kao i veza industrije i nauke”, navode kustosi i kustoskinje izložbe i dodaju:
„Lokaliteti verodostojno odslikavaju društvene promene, jer su u procesima privatizacije i deindustrijalizacije uglavnom svi prestali da postoje ili su opstali u značajno izmenjenom obliku. Institucionalna briga da se ovo nasleđe sačuva u najvećem broju slučajeva je izostala i, nažalost, postoji mali broj dobrih primera zaštite. To nas je i motivisalo da se bavimo ovim nasleđem.”
Upravo zbog kompleksnosti teme, izložba se realizuje u saradnji dve institucije i na dve lokacije. Muzej Jugoslavije fokusira se na industriju posmatranu kroz prelamanje složenih, pre svega, društvenih i političkih odnosa, dok je na izložbi u Muzeju nauke i tehnike akcenat stavljen na tehnologiju i procese proizvodnje.
U pripremi izložbe takođe su učestvovali: Mira Luković, Mira Ninošević, Dragan Stojmenović i Stevan Golubović. Autorka postavke u oba muzeja je Breda Bizjak, a za grafičko oblikovanje bio je zadužen Saša Pančić.
Realizaciju izložbe omogućilo je Ministarstvo kulture i informisanja Republike Srbije. Za pomoć u pripremi izložbe i na pozajmljenoj građi autori i autorke zahvaljuju: Narodnom muzeju Leskovac, Muzeju rudarstva i metalurgije Bor, Narodnoj biblioteci Bor, Muzeju Stara livnica u Kragujevcu, Arhivu Jugoslavije, Narodnom muzeju Zrenjanin, Narodnoj biblioteci Srbije, Republičkoj ustanovi Filmske novosti, Programskom arhivu RTS, Rudarsko-geološkom fakultetu u Beogradu, Mariji Milošević, Aleni Zdravković, Rastku Stefanoviću, Gordani Stojanović, Draganu Pavloviću, Branislavu Markušu, Tomislavu Đurinu i Veliboru Ikodinoviću.
Izložba će biti otvorena do 13. februara 2022. godine.
Naslovna fotografija: Proslava 8. marta, Niš, 1975. (kolekcija Stevana Golubovića)
