Murano staklo – igra boja, svetla, i vatre

Impresivna izložba prelepih predmeta od murano stakla Murano – Color, Light, Fire može se ove zime pogledati u Muzeju primenjenih umetnosti GRASSI u Lajpcigu.

Izložba predstavlja vrhunska dela iz jedne od najvećih privatnih kolekcija murano stakla, kolekcije Lutz Holz. Mogu se videti različiti predmeti – vaze, činije, čaše, lampe… i zanimljiva igra svetla i boja koja je nastala u Veneciji još u 13. veku.

Iz fabrika sa venecijanskih ostrva

Predmeti od murano stakla danas su oličenje vrhunskog italijanskog dizajna. U 14. veku Venecija je preselila svoju proizvodnju stakla, koja je u to vreme već bila poznata, na susedno ostrvo Murano (odnosno niz ostrva povezanih mostovima u Venecijanskoj laguni, oko 1,5 kilometar severno od Venecije). Ova selidba se dogodila i zato što su se gradske vlasti plašile požara koje bi peći u fabrikama stakla mogle da uzrokuju, ali i da bi se sačuvala tajna tehnike proizvodnje stakla. Proizvodnja stakla je nastavila da cveta i u Muranu, i vremenom postajala sve savršenija. Zanimljivo je da su staklari tog vremena bili najugledniji građani Mletačke republike, sa posebnim privilegijama. Bilo im je zabranjeno da napuštaju zemlju, da bi tajna nastanka uspešnog brenda ostala u granicama republike.

Venecijanski proizvođači stakla vekovima su držali monopol nad visokokvalitetnom proizvodnjom stakla, i razvijali mnoge tehnologije. U ostrvskim radionicama nastalo je optički prozirno staklo, zatim i emajlirano staklo (smalto), staklo sa nitima od zlata (aventurin), raznobojno staklo (millefiori), mlečno staklo (lattimo), kao i staklo koje je imitiralo drago kamenje.

Različiti predmeti od stakla

Današnje italijanske zanatlije koriste sve ove originalne tehnike, i izrađuju  umetničke čaše, činije, stakleni nakit, lampe, lustere, čepove za vinske flaše… U gradu Muranu se nalazi Muzej stakla (Museo del Vetro) – tu se mogu videti najlepši primerci murano stakla i saznati kako su nastajale različite proizvodne tehnike. A Murano ostrva izgledaju kao veliki muzej – na svakom ćošku su umetničke radionice, galerije i prodavnice u kojima se možete diviti umetnosti stakla. Na ostrvu su i velike kompanije koje poseduju istorijske fabrike stakla, čuvaju tradiciju i ulažu u proizvodnju dragocenih predmeta od stakla – Venini, Alessandro Mandruzzato, Ferro Murano, Barovier & Toso, Seguso.

Proizvodnja murano stakla je posebnu renesansu doživela u dvadesetim godinama XX veka. U poslednjih sto godina njegova popularnost ne jenjava, baš kao i ljubav brojnih kolekcionara prema različitim predmetima od ovog specifičnog italijanskog stakla. 

Italijanska tradicija

Izložba u muzeju u Lajpcigu, Color, Light, Fire predstavlja samo delić impresivnog italijanskog umetničkog nasleđa. U jednom delu postavke predstavljeni su radovi Erkola Barovijera, nastali u italijanskoj fabrici Barovier & Toso, a u drugoj radovi savremenog japanskog umetnika Joiki Ohira koji živi u Veneciji već 40 godina, i jedan je od najznačajnijih umetnika stakla u 21. veku. 

Erkole Barovijer je živeo od 1889-1974, i kao mlad ušao u porodični biznis – njegov otac bio je vlasnik jedne od najznačajnijih kompanija za proizvodnju stakla. Barovijer je bio i direktor i umetnički direktor, i umnogome je doprineo slavi fabrike stakla Barovier & Toso.

Barovijer je za pedeset godina bavljenja izradom stakla izumeo brojne ukrasne tehnike koje su značajno doprinele obnovi umetničkog stakla. Već dvadesetih godina postigao je veliki uspeh – najpre sa posudama nastalim u murino tehnici (reč je o šarenim obrascima ili slikama koji se na staklu izrađuju posebnom tehnikom). Proslavio se i potpuno originalnim kreacijama poput kolekcije stakla primavera. Zatim se posvetio eksperimentisanju sa novim raznobojnim efektima, a u drugoj polovini XX veka vratio se tradicionalnim tehnikama. Tada je izrađivao predmete koji su se odlikovali jarkim i postojanim bojama, a često su imali i hrapave površine.

Dizajnirao je i prelepe čaše od takozvanog tessere stakla (tkano staklo) u novim, neobičnim bojama. Neke od tehnika obrade stakla koje je Barovijer koristio podrazumevale su hemijsko tretiranje površine stakla da bi se dobile razne šare i teksture.

I japanski uticaji

I Japanac Joiki Ohira čiji se radovi mogu videti na izložbi u Lajpcigu dizajnirao je različite predmete od stakla naslonivši se na poznate, tradicionalne tehnike, ali im je dodao i savremenu notu, i uticaje sa Dalekog istoka. Ohiro je rođen u Japanu 1946, a u Veneciji živi od 1973. Najpre je studirao na tamošnjoj umetničkoj akademiji, a zatim se zainteresovao za murano staklo. Postao je i umetnički direktor u Murano’s de Majo glassworks, sarađivao sa značajnim i istaknutim umetnicima koji su se bavili staklom. Već 30 godina Ohira je samostalni umetnik. Tesno sarađuje sa majstorom izrade predmeta od murano stakla, Livijom Serenom, istražuje kompleksne, zahtevne i izazovne tehnike izrade murano stakla, transformiše ih, i svemu dodaje lični pečat. Tako, na primer, prijatne i svetle boje muranskog stakla Ohira spaja sa oblicima tipičnim za japansku primenjenu umetnost (suptilnim, nežnim, utemeljenim u prirodi).

U lajpciškom muzeju može se videti zanimljiv triptih činija iz serije Pesme srca (Canti del cuore). Sastoji se od tri oblika koji predstavljaju različite elemente pejzaža: Cratere (krater), Lago (jezero) i Cascata (vodopad).

Pored Barovijerovih i Ohirinih radova, aktuelna izložba u Lajpcigu pruža mogućnost da se vide i umetnička dela od stakla slavnih italijanskih arhitekata – Karla Skarpe i Tomasa Bucija.

Zbog trenutne epidemiološke situacije muzej je zatvoren za posetioce do početka januara – najavljeno je da će ponovo biti otvoren 10. januara. A izložba Murano – Color, Light, Fire moći će da se pogleda do 15. avgusta 2021. godine.

Fotografije: Museo del Vetro FB page i GRASSI Museum für Angewandte Kunst