Kratka istorija Hilandara, od osnivanja preko požara do obnove

Nakon posete Hilandaru većina ljudi nije u stanju rečima da opiše utiske koje je ovo sveto mesto ostavilo na njih, ali gotovo svi bi se složili da je Hilandar mesto gde su slava i umetnost srednjovekovne Srbije opstale gotovo netaknute više od osam vekova.

Hilandar je srpski manastir na Svetoj gori, autonomnoj monaškoj zajednici u severnoj Grčkoj, na istočnom kraku poluostrva Halkidiki. Od dvadeset manastira istočne pravoslavne crkve koji se nalaze na planini Atos, Hilandar zauzima četvrto mesto u hijerarhiji.

Osnovali su 1198. godine monasi Sava (Rastko Nemanjić) i Simeon (župan Stefan Nemanja), velikani koji su formirali srpsku srednjovekovnu državu i autokefalnu Srpsku crkvu.

Pored Simeona i Save, značajan doprinos u vidu poseda i prihoda načinili su Stefan Radoslav i Stefan Vladislav, dok se najvećim i najznačajnijim graditeljem manastirskog kompleksa smatra kralj Milutin koji je 1320. godine potpuno rekonstruisao glavnu crkvu – današnji simbol Hilandara.

Planina Atos na kojoj se nalazi Hilandar, zajedno sa svim svojim manastirima ušla je na UNESKO-vu listu svetske baštine.

Mesto obrazovanja i umetnosti

Hilandar je imao veliki udeo u razvoju srpske književnosti i umetnosti kao žarište srpske verske i sekularne kulture i kao „prvi srpski univerzitet”.

Njegova ogromna biblioteka sadrži neprocenjive tomove o srednjovekovnoj istoriji, medicini i nauci, dok se umetnička kolekcija sastoji od pozlaćenih drevnih, čudesnih ikona i relikvija, i predstavlja izvanredan prikaz za svakog ljubitelja srednjovekovne umetnosti.

Proučavanje religije, prirode, medicine i književnosti na Hilandaru su vršili najbolji stručnjaci, od kojih bi najsposobniji među njima zauzimali vodeće položaje u crkvi.

Ovaj manastir i danas predstavlja važno mesto hodočašća uz posedstvo najbogatije riznice i arhiva srednjovekovnog nasleđa srpskog naroda. Manastir je bez prekida nastanjen od 12. veka i u njemu boravi oko pet desetina monaha.

Poreklo imena manastira Hilandar

Etimološko značenje „Hilandara” verovatno potiče od grčke reči Chelandion koja označava vrstu vizantijskog broda.

Stravičan požar

Kako su leta vrela, manastir je u stalnoj opasnosti od šumskih požara ali jednakoj opasnosti izložen je i zimi zbog korišćenja starih ložišta i dimnjaka.

Dodatni problem predstavlja i činjenica da se tokom izgradnje manastira u velikoj meri kao gradivni materijal koristilo drvo, pa se stoga, ukoliko dođe do požara, vatra velikom brzinom širi zahvatajući nove delove kompleksa.

Iako je Hilandar ispaštao zbog brojnih požara u istoriji svog postojanja, najveći se dogodio u noći između 3. i 4. marta 2004. godine, koji je izbio iz dimnjaka severozapadnog konaka.

Obnova jednog od najduhovnijih mesta

Pored velikog broja uništenih građevina, požar je uništio brojne ikone, spise i druga vredna materijalna dobra. Može se reći da sreću u nesreći predstavlja to da vatra nije zahvatila riznicu i manastirsku biblioteku, koje čuvaju najvrednije predmete ove zadužbine.

S obzirom na velike gubitke, Srbija je nakon požara ulagala značajnu količinu sredstava kako za saniranje štete tako i za izgradnju novih delova.

Za obnovu Hilandara do sada je izdvojeno milijardu i 767 miliona dinara, a zakonom je obezbeđena kontinuirana pomoć od strane Republike Srbije.

Naslovna fotografija: Wikipedia/Creative commons