Princ od Vranja opevao tragičnu ljubavnu priču Ajše i Stojana: Natpis na mostu otkriva istinu o njima

Stefan Zdravković, Princ od Vranja, pobednik je „Pesme za Evroviziju 2023″, ako se u obzir uzmu samo glasovi publike, ali, odlukom žirija, ipak neće predstavljati našu državu na ovogodišnjoj „Evroviziji” koja se održava u Liverpulu.

Piše: Dušan Pešić

Prema komentarima sa društvenih mreža, svojom pesmom „Cvet sa Istoka” oduševio je Srbiju, a on sam je govorio da mu je zabranjena ljubav Turkinje i Srbina, kao deo legende o Belom mostu, bila inspiracija za stihove ove numere.

Beli most, poznat i kao „Most ljubavi”, sagrađen je, prema dostupnim istorijskim izvorima i dokumentaciji, u 19. veku, 1844. godine, a nalazi se na Vranjskoj reci, u gornjem delu grada, u ulici Devet Jugovića koja spaja naselja Gornja čaršija i Tulbe.

U neposrednoj blizini mosta nalazi se još nekoliko kulturno-istorijskih spomenika koji predstavljaju identitet i komad istorije Vranja, još iz vremena pod turskom vlašću – Krstata džamija, česma Đerenka i, nešto dalje, Hamam.

Prema, verovatno, najpoznatijoj legendi, Beli most je sagrađen kao posledica tragične ljubavi između Srbina i Turkinje. Selim-begu su proročice prorekle da će se njegova ćerka Ajša udati za Srbina, a ovaj je činio sve kako se predviđanje ne bi ispunilo.

Selim-beg je ljubomorno, od pogleda muškaraca, čuvao svoju kćer, ali se Ajša, ipak, zagledala u srpskog pastira Stojana i, svakodnevno slušajući njegovo sviranje na fruli, zaljubila.

To Selim-begu, prema predanju, nije bilo milo, pa je ubio svoju kćer zbog njene ljubavi prema Stojanu. Na mestu smrti Ajše, kaže legenda, njen otac gradi Beli most – simbol tragične ljubavi.

Arhitekta Milorad Vojinović, u „Vranjskom glasniku” broj 12 iz 1979. godine, piše o ovom mostu kao o „objektu iz turskog perioda sa svim karakteristikama orijentalnog načina gradnje i oblikovanja, u priličnoj meri očuvan, a za čije su postojanje vezane mnoge legende”.

Posebna se pažnja poklanja mermernoj ploči koja se nalazi na mostu, ispisana turskim i arapskim pismom.

„Tekst je raspoređen u po četiri reda, odvojena godinom u sredini. Prevod sa arapskog i turskog dao je 1960. godine dr Hasan Kaleši, tada docent Filozofskog fakulteta u Beogradu”, piše Vojinović.

Dalje navodi da prevod na ploči sa arapskog glasi: „Dobrotvor i dobročinitelj. Onaj koji žudi za rajem i visokim sistemom (u njemu). Ajša Halum, kći roba večnog. Neka njoj i njenim roditeljima oprosti grehe”.

U središnjem delu piše: „O, čuvaru (Bože!)”, a ispod toga je naznačena godina – 1844.

Kako objašnjava Vojinović, prevod sa turskog teksta glasi: „Ovaj most zove se ‘Beli most’ i služi za olakšicu. Vode koje teku ispod njega služe ljudima za zdravlje. Prolaznici neka prođu još jednom da se o tome uvere. O, Muhamede, izabraniče (Božji), posreduj (kod Boga) za njegovog vlasnika (vlasnika mosta)”.

Turistički vodič iz Vranja, Mihajlo Stanković, koji živi u ulici u kojoj se nalazi Beli most, za City Magazine kaže da je ovo zdanje „simbol grada i identiteta Vranjanaca”.

„Mnogi Vranjanci znaju za legendu koja se često interpretira i prenosi s kolena na koleno, samo u drugačijim verzijama. Ali, kako god da se prenosi, inspiracija za neke nove pesme, ljubavi i umetnička dela uglavnom je ista”, govori Stanković.

Naš sagovornik podseća da je i Stefan Zdravković, Princ od Vranja, inspiraciju za svoju pesmu „Cvet sa Istoka” pronašao, upravo, u ovom simbolu grada.

„Simboli i motivi koji se viđaju na umetničkim delima koja su inspirisana Belim mostom su spoj onoga što nosi gornji deo grada, Gornja čaršija, a to je tanani osećaj za ritam, blagi i stidljivi pokreti plesa oličeni kroz čoček, topli pogledi i stidljivi dodiri između ljudi koji šetaju ovim delom grada”, mišljenja je Stanković.

Kaže da mu je drago što je i „široka publika Srbije” prepoznala energiju Stefana Zdravkovića i što je „shvatila i osetila ono što je Stefan hteo da poruči svojom pesmom”.

„Ja sam odrastao kod Belog mosta, pa, iako sam trenutno daleko od svog grada, u Africi, čeznem za Vranjem i trenucima kada ću opet sesti pokraj ovog mosta i naći inspiraciju za neka nova putovanja”, zaključio je Mihajlo Stanković.

Beli most se, inače, nalazi i na grbu Grada Vranja, što dovoljno govori o značaju koji ovaj spomenik kulture ima za Vranjance.