Arheološki filmovi u Narodnom muzeju

Piše: Jelena Jovanović

Direktorka Narodnog muzeja Bojana Borić Brešković je najavljujući ovogodišnju manifestaciju podsetila da je ona inicirana u samom muzeju 1998. godine, i realizovana u saradnji sa organizatorima Festivala arheološkog filma u Roveretu u Italiji, časopisom Archeologica Viva, i Italijanskim institutom za kulturu u Beogradu. Prva i jedina ovdašnja manifestacija posvećena arheološkom filmu od svog osnivanja prikazuje dokumentarne filmove domaće i inostrane produkcije koji predstavljaju novine iz uzbudljivog sveta arheologije. Nema takmičarski karakter, već isključivo revijalni, predstavlja filmove sa značajnih evropskih festivala arheološkog filma, a tokom prve dve decenije postojanja bila je veoma posećena i zanimljiva i stručnjacima, i gledaocima zainteresovanim za kulturu, tradiciju i novine iz uzbudljive oblasti koja ne prestaje da intrigira i iznenađuje. Tokom dugogodišnje rekonstrukcije Narodnog Muzeja smotra je realizovana u Muzeju Jugoslovenske Kinoteke.

Ove godine filmovi su ponovo pred publikom u atrijumu Narodnog muzeja. Biće prikazana 42 filma iz 12 zemalja – iz Egipta, Rusije, Nemačke, Italije, Španije, Ukrajine, Belgije, Grčke, Mađarske, Škotske, Velike Britanije, Crne Gore i Srbije. Filmovi u najvećoj meri donose novine iz sveta arheologije – reč je o reportažama, ili obrazovnim filmovima, ostvarenjima koja predstavljaju važna otkrića, ili podsećaju na izuzetna dosignuća drevnih civilizacija. Program  XX Međunarodne smotre arheološkog filma su prošle nedelje najavili i predstavnici ambasada i kulturnih centara zemalja učesnica – podsetili su da arheološki film ima svoju tradiciju, i poseban značaj, i govorili o pojedinačnim ostvarenjima.

Počasni gost smotre je Egipat –  na samom otvaranju biće prikazana tri kratka filma o zanimljivim lokalitetima i otkrićima. Film Manastir Svetog Antonija u režiji Jusufa Abu Seifa je priča o manastiru Koptske orijentalno-pravoslavne crkve koji je izgrađen 356. godine, nalazi se u Istočnoj pustinji u Egiptu, 150 kilometara od Kaira, i ima zanimljivu i burnu prošlost. Film Abu Simbel, ostvarenje autora Manu Trifa, svedoči o nedavnim saznanjima stručnjaka koji su radili na jednom od najznačajnijih svetskih arheoloških lokaliteta. Abu Simbel se nalazi u južnom Egiptu, na levoj obali Nila, i lokalitet je koji čuva ostatke dva hrama koji su uklesani u stenu, i koje je sagradio Ramzes II. Zanimljivo je da su ostaci hramova iskopani u XIX veku, da ih je u XX veku ugrozila izgradnja Asuanske brane, te da su sačuvani zahvaljujući rekonstrukciji koja se odvijala pod stručnim nadzorom. Publika će moći da pogleda i egipatski film Karmak, priču o hramovima koji datiraju iz faraonskog doba, i koji su danas na listi Svetske baštine organizacije UNESCO. Zanimljiv je i film File o istoimenom lokalitetu na kom se nalaze ostaci jednog od najpoznatijih hramova drevnog Egipta, hrama boginje Izide, kao i film Piramide, koji rasvetljava tajne čuvenih piramida u Gizi, koje se nalaze na listi sedam svetskih čuda starog sveta.

Zanimljivim egipatskim lokalitetom bavi se i španski film Hram Tutmesa III snimljen prošle godine u produkciji Muzeja praistorije u Valensiji. Film predstavlja značajan španski muzej i pruža mogućnost sagledavanja aktuelnih iskopavanja u Egiptu – istraživanje hrama faraona Tutmesa III. Na programu ovonedeljne smotre je i još jedan zanimljiv španski film –  Postanak i pregled arheoloških istraživanja na Kanarskim ostrvima.  Ovaj dokumentarac donosi prelepe prizore sa Kanarskih ostrva, objašnjava kako i kada je ovaj arhipelag nastanjen pre više hiljada godina, te kako izgledaju tamošnji običaji i način života.

Publika će imati priliku da vidi i španski film Rimsko graditeljstvo – Akvadukti II, koji objašnjava kako je nastao i izgledao složen sistem akvadukta u starom Rimu koji je omogućavao snabdevanje gradova vodom. Nasleđem rimske civilizacije bavi se i italijanski film Rim van Rima II reditelja Alesandra Furlana. Film predstavlja jedinstvenu trodimenzionalnu rekonstrukciju najznačajnijih građevina starog Rima, i podseća da je večni grad osnovan 753. godine pre nove ere, da ima istoriju dugu dva i po milenijuma, te da je na drugom mestu liste najstarijih evropskih prestonica, posle Atine.

Smotra arheološkog filma posebno je uzbudljiva zbog toga što pruža mogućnost sagledavanja najnovijih saznanja iz sveta arheologije. Tako ruski film Skitija, carstvo Kurgana rasvetljava misteriju drevnog nomadskog naroda Skiti koji se naselio u Ukrajini u VII veku nove ere, a filmovi Novosibirska ostrva- tajne zemlje mamuta, i Sibirjakovljeva ekspedicija bave se skorašnjim arheološkim iskopavanjima u Sibiru, i njihovim značajem.

U program je uvršteno i 16 filmova iz Srbije. Istraživanje starog srpskog nasleđa u dolini reke Gruže tema je filma Staro srpsko pisano nasleđe – povest u kamenu. O jedinom sačuvanom antičkom objektu na tlu Beograda u koji se može ući  govori film Tajna Rimske grobnice, a neverovatna sudbina lokaliteta Vinča u beogradskom naselju Banjica predočena je u ostvarenju Vinča na Banjici. U filmu Pešter u bronzano i gvozdeno doba predstavljena su skorašnja arheološka otkrića iz okoline Novog Pazara. Publika će moći da pogleda i film Borđoš, 7000 godina pre o istraživanjima na lokalitetu Borđoš koja su započela 2014. godine, kao i film Kraku Lu Jordan koji je snimljen na nekoliko značajnih lokaliteta na istoku Srbije, i koji prati tragove starih rudarskih tunela, te otkriva originalan način vađenja rude iz III veka nove ere.

Jedini film koji dolazi iz Crne Gore, Praistorija Nikšićkog kraja, otkriva zanimljive detalje nedavnih istraživanja Crvene stijene i Vrbničke pećine u okolini Nikšića.

Na programu dvadesete Smotre arheološkog filma su i mnogi drugi interesantni filmovi, a tokom njenog trajanja u Narodnom muzeju biće postavljena i izložba fotografija sa fotografskog konkursa koji je muzej organizovao – Arheološka fotografija – spoj prošlosti i budućnosti.

Projekcije u atrijumu Narodnog muzeja počinju svako veče u 20 h, a cena ulaznica je  200 dinara.