Prikaz filma „Ime naroda“

U bioskopima je nova režija iskusnog Darka Bajića, kostimirana istorijska drama Ime naroda sa Ljubomirom Bandovićem i mladom Anjom Pavićević u glavnim ulogama, a po scenariju Milovana Vitezovića. Radnja većeg dela filma smeštena je u poslednju trećinu XIX veka i prati život uglednog novosadskog advokata i političara Svetozara Miletića (Bandović) i njegovu borbu za prisajedinjenje Vojvodine Kraljevini Srbiji, a kasnije i borbu njegovih naslednika: ćerke Milice (Pavićević) i zeta Jaše Tomića (Andrija Kuzmanović).

Neosporno, Vitezović je posegnuo za krupnom temom koja osvetljava važan i nedovoljno poznat period naše istorije. Takođe neosporno, iz Bajićevog filma se može saznati dosta toga bitnog o borbi Vojvođana za prisajedinjenje, o položaju Srba u Austrougarskoj krajem XIX i početkom XX veka, baš kao i o privatnom i javnom životu porodice Miletić. Nažalost, Ime naroda pati od sve češće boljke srpske kinematografije: ovo ostvarenje ostalo je negde na pola puta između bioskopskog filma i televizijske serije. Bajićev film, prvi put pred publikom prikazan u septembru na Festivalu evropskog filma Palić, počinje kao biopik o Svetozaru Miletiću, pa prerasta u politički triler o njegovom hapšenju i nameštenom suđenju, da bi se, u drugoj polovini, težište priče premestilo na sudbinu Miletićeve ćerke Milice, njenu borbu za ženska prava, novinarsku karijeru, udaju za Jašu Tomića i veliki javni skandal u koji je bila uvučena bez svoje volje i koji je kulminirao ubistvom. Mnogo je tu tema, ali veoma malo fokusa.

Istovremeno snimanje filma i serije u produkcijskom smislu i te kako ima smisla: tako o istom trošku nastaje sadržaj koji će moći da se plasira dva puta – prvo na velikom platnu, a onda i na malim ekranima. Ova taktika obično dovodi do toga da je serija bolja u odnosu na film ili obratno, dok je veoma malo primera u kojima prepakivanje rezultira dvostrukim uspehom (kao, na primer, u slučaju filma Realna priča i serije Mama i tata se igraju rata Gordana Kičića – o čemu je nedavno, za ovaj portal, pisao Zoran Janković). Dva sata i petnaest minuta trajanja novog Bajićevog filma je nedovoljno kako bi se priča o Miletiću i njegovoj ćerci ispričala sa dovoljno preglednosti i narativne ubedljivosti, bar ne na način na koji je to ovde zamišljeno. Dok se, na primer, prošlogodišnji do izvesne mere slično koncipirani Optužujem Romana Polanskog može gledati bez predznanja o aferi Drajfus i akterima ove priče, sa Imenom naroda to nije slučaj zato što dosta toga u filmu ostaje nedorečeno i „visi“. Žarko Laušević, recimo, glumi čuvenog Jovana Jovanovića Zmaja, ali o pesnikovom životu i stvaralačkom radu ne saznajemo gotovo ništa, već je ovaj lik, kao i mnogi drugi, sveden na funkciju i datost. Sličnih primera ima još dosta.

U glumačkom pogledu, Ljubomir Bandović ostavlja najjači utisak: njegov Svetozar Miletić poseduje intenzitet koji se od ovog glumca i očekuje, ovoga puta sa određenom dozom ranjivosti (zdravstvene komplikacije nakon perfidne torture u austrougarskim zatvorima i sećanja na rano preminulu ćerku Slavnu) koja doprinosi senčenju lika ovog znamenitog Srbina. Ipak, najveće glumačko otkriće Imena naroda je debitantkinja Anja Pavićević koja je izvrsna kao Milica Miletić (kasnije: Milica Tomić). Mlada glumica se trudi i uspeva da liku koji tumači udahne polet i odlučnost, te da se nametne kao najupečatljivija pojava Bajićevog filma. Drugi glumci u većim ulogama (Radovan Vujović, Igor Benčina, ranije pomenuti Kuzmanović i Laušević) korektni su u okviru svojih poznatih raspona, mada ne i više od toga, dok je lik Miletićeve supruge Anke, u tumačenju Ane Franić, proverene Bajićeve saradnice (Na lepom plavom Dunavu), ostao nedovoljno razrađen (ne propustite priliku da pročitate naš intervju sa ovom svestranom glumicom u kome govori i o Imenu naroda). Isto važi i za mnoge druge uloge koje tumače poznata glumačka imena, uključujući i onu poverenu nedavno preminulom Ivanu Bekjarevu: njegov lik je tu samo da u par navrata ubrizga Miletiću morfijum i da razmeni jednu rečenicu sa Zmajem.

Pored teme i glavne glumice, kao udarne adute Imena naroda treba izdvojiti sjajne kostime Borisa Čakširana, kao i sveukupnu produkciju koja svakako prevazilazi ono što smo gledali u, na primer, Šotrinim filmovima smeštenim u epohu. Ipak, u odnosu na film Kralj Petar I, koji je takođe nastao pod okriljem Zillion filma Lazara Ristovskog, Ime naroda je produkciono primetno manje spektakularan, te pruža gledalački ugođaj koji je više televizijski nego filmski (što govori u prilog pretpostavci da će Ime naroda svoj pun efekat dobiti tek u formi serije, na malim ekranima).

Deo filma se odigrava tokom prevratničke 1918. godine, a u njemu starije verzije bračnog para Tomić glume Katarina Žutić i Nikola Ristanovski. Ovi segmenti, isprepleteni sa onim što se dogodilo u daljoj prošlosti, nije trebalo da ostanu u filmu iz dva krupna razloga: pre svega zato što usporavaju glavnu radnju i suštinski ne doprinose priči (sve što se zbilo u tih pola sata moglo je biti prepričano u nekoliko rečenica pre odjavne špice), ali i zato što stariji i mlađi glumci koji tumače iste likove nemaju ama baš ništa zajedničko: kako u fizičkom pogledu, tako ni po načinu na koji dočaravaju poverene im role. Anja Pavićević je mogla, recimo, da „izraste“ u Snežanu Bodganović – nikako u Kaju Žutić – dok je odabir Ristanovskog kao starije verzije lika koji tumači Kuzmanović još veći promašaj, posebno imajući u vidu akcenat makedonskog glumca koji se nikako ne poklapa sa dikcijom mlađeg kolege (o razlici u građi dva muškarca da i ne govorimo).

Kao višak je mogla da bude odstranjena i kratka scena u kojoj se Anja Pavićević obnažuje ispred velikog ogledala: njoj zaista nije mesto u filmu koji govori o borbi Srba za autonomiju, svakako ne bez odgovarajućeg konteksta. Bajić je u svojim filmovima sklon golotinji i to je sasvim u redu, ali te scene su do sada uglavnom imale utemeljenje i opravdanje. Obnaživanje gospođice Pavićević definitivno nije neophodno kako bi se dočarao preobražaj devojčurka u mladu ženu (ako je to bila namera), moglo je to da se postigne i na suptilniji način, bez tzv. full frontal-a za kojim reditelji ne-eksploatacijskih filmova treba da posegnu samo onda kada je to zaista neophodno.

U zbiru, Ime naroda je film o mnogo čemu, narativno preambiciozan i scenaristički razglobljen. Ostaje žal što u filmskoj verziji nije akcenat stvaljen na krak priče u čijem se središtu nalazi mlada Milica Tomić i njena dvostuka borba (pravo na prisajedinjenje i ženska ravnopravnost), na šta se nadovezuju intrige oko lista Zastava i ubistvo Miše Dimitrijevića. Ti delovi priče najbolje korespondiraju sa trenutkom u kome živimo i pogodni su za podrobniju razradu. U okviru ovogodišnje domaće filmske produkcije u kojoj se nalaze Otac Srdana Golubovića, Sumrak u bečkom haustoru Mladena Đorđevića i Oaza Ivana Ikića, Ime naroda deluje prilično anahrono i staromodno; u pitanju je film lokalnog dometa i značaja, bez izgleda da privuče festivalsku i inu pažnju van granica Srbije. Ostaje da se vidi da li će, poput Šotrinih režija, zaintrigirati širu bioskopsku publiku sklonu ovakvoj vrsti sadržaja, ili će, što je mnogo verovatnije, morati da sačeka TV premijeru kako bi ostvario svoj pun komercijalni potencijal.