Još jedan ples sa Sklavijem: Od „Crnog.“ do „Zarda“, sve sa nekoliko decenija između

Ime italijanskog scenariste Ticijana Sklavija poznato je svima onima koji prate serijal Dilan Dog (a njih nije malo). Čuveni istraživač noćnih mora iz Krejven rouda obeležio je Sklavijev profesionalni život, ali u njegovoj bibliografiji ima i važnih stavki koje nisu u direktnoj vezi sa ovim slavnim strip-junakom. Veseli četvrtak je pre nekoliko godina, u okviru edicije Međuvreme, objavio Sklavijev grafički roman Glasovi vode (o čemu sam već pisao za City Magazine ovde), a sada je na red stigao i Zardo – strip-album nacrtan po Sklavijevom scenariju starom trideset godina.

Početkom 90-ih godina prošlog veka, Italijan je dostigao kreativni vrhunac. Dilan Dog je u tom periodu bio u svom zlatnom dobu, a Sklavijevi kreativni sokovi prelivali su se i na druge projekte. Tada je nastala novela Crno. (1991), kao i scenario za istoimeni film u režiji Đankarla Soldija (1992) u kome jednu od epizodnih uloga tumači legendarni strip-autor Hugo Prat. Ispostavilo se da je Sklavi negde u to vreme napisao i scenario za istoimeni strip (pa onda na to potpuno zaboravio).

Serđo Boneli editore je 2020. godine pronađeni scenario pretočio u grafički roman koji je nacrtao Emilijano Mamukari (i obojio Luka Saponti). Iskorišćen je stari/postojeći scenario, a Sklavi je samo napravio dve male intervencije: promenio naslov iz Crno. u Zardo i dopisao jednu novu tablu – sve drugo je ostalo onako kako je zamislio pre tri decenije.

Zardo je kriminalistički grafički roman od 46 tabli koji je kod nas, pre desetak dana, objavio Veseli četvrtak kao drugu knjigu u pomenutoj ediciji Međuvreme. Glavni urednik Dušan Mladenović i njegovi saradnici su, po običaju, obogatili srpsko izdanje brojnim dodacima: tako na početku ovog albuma možete pročitati minijaturni Sklavijev predgovor, a onda, nakon 46 tabli stripa, sledi duži Sklavijev tekst (koji je kao i scenario za Zarda napisan još 90-ih) u kome predstavlja koncept za nikada realizovani serijal, Mamukarijev lično intonirani osvrt na saradnju sa Sklavijem (ilustrovan skicama i studijama likova), kratki pogovor Vladmira Tadića (uz Marka Šelića jednog od urednika ovog izdanja) i, na samom kraju, duži pogovor Dejana Ognjanovića u kome „doktor za horor“ minuciozno poredi strip, film i novelu.

A tu je, između Tadićevog i Ognjanovićevog teksta, ono najekskluzivnije: prevod izvorne novele na srpski jezik, za koji se postarala Jelena Galebović (poznato je da Sklavi u Italiji ne dozovoljava nova izdanja svojih romana i novela, tako da su čitaoci u Srbiji ovom prilikom počašćeni pravim kuriozitetom). Sve ukupno: gotovo 100 stranica koje su istovremeno i vremeplov i kopča sa današnjim stripovskim trenutkom.

U vreme kada je nastajala ideja za Crno. (Zardo), Ticijano Sklavi je bio na vrhuncu svojih stvaralačkih moći – to sam već ranije napomenuo – ali vredi još jednom istaći, tim pre što (naj)noviji Sklavijevi scenariji (pored pomenutih Glasova vode, tu je i aktuelni serijal Priče iz nekog drugog sutra koji je, bar delimično, u vezi sa Dilanom Dogom) zbog svoje hermetičnosti kod većine čitalaca ne izazivaju oduševljenje kao njegovi rani radovi.

Zardo je, po Sklavijevoj vlastitoj proceni, „crni strip“, što znači da obilato baštini nasleđe noara, kako književnog tako i filmskog. Nije natprirodni horor (mada ima koketiranja i sa njim), ali jeste žanr. Na sve to, Sklavi ovde koristi svoju staru tehniku: nadahnjuje se postojećim filmom ili filmovima (ovde pre svega neo-noarom Krvavo prosto braće Koen), a onda preuzete motive nadograđuje, razrađuje i vodi u jednom sasvim novom pravcu.

Zardo u sebi lepo sjedinjuje ironičnost i fantazmagoričnost, sve to upotpunjeno sa nekoliko efektnih horor ukrasa, pa čak i motiva/ideja koje mogu da se dožive kao spone sa pojedinim čuvenim redovnim i specijalnim epizodama Dilana Doga (Priča ni o kome, Posle ponoći, Crni užas), što svakako pojačava uživanje.

Crtež Zarda veoma je razigran i energičan. Iako ostaje žal što strip nije nacrtao Đampjero Kazertano (kao što je bilo planirano onomad, početkom 90-ih), Emilijano Mamukari još kako zna šta radi. Njegov rad upoznali smo u serijalima Siročad i Mister No: Revolucija, a ovde je posebno nadahnut, očigledno dirnut prilikom da u table stripa pretoči scenario iz Sklavijeve zaostavštine.

Zardo je veoma nasilan strip, u njemu ima prerezanih grla, silovanja i odsečenih šaka u frižideru, s tim da je taj makabristički naboj ublažen sklavijevskom ironijom. Ono što nije ublaženo jeste erotika: nje ima baš dosta, što i ne čudi imajući u vidu da okosnicu Zarda čini ljubavna priča između glavnog junaka (isprva bezimenog, a onda pod imenom „pozajmljenog“ od pokojnika) i zavodljive Frančeske Mai.

Dok je glavni junak Zarda prilično jednodimenzionalan i neupečatljiv, što je možda i bilo neophodno imajući u vidu Sklavijevo stalno poigravanje sa njegovim identitetom, plavokosa Frančeska je veoma živopisna, delimično modelirana po uzoru na Ketlin Tarner iz Telesne strasti, prava neodlučna femme fatale iz prljavog milanskog predgrađa.

Završnica stripa donosi prizor seksa na groblju, što u sećanje priziva kultni film Delamorte Delamore (1994) rađen po istoimenoj Sklavijevoj noveli. Dok je kraj stripa prilično zbrzan i, suštinski, bez pravog razrešenja, priča novele produžava se i nakon scene na groblju i donosi neke nove peripetije, sve sa završnicom koja podseća na Mebijusovu petlju.

Zardo je pravo izdanje za kompletiste i poštovaoce Sklavijevog opusa, ali i za one koji vole evropske kriminalističke stripove sa elementima nadrealnog i začudnog. Strip Zardo i novela Crno. su, ovako zajedno, dobitna kombinacija, a urednicima Veselog četvrtka kapa dole na jednom ovako posebnom i sa ljubavlju kompiliranom izdanju.

Ilustracije: Veseli četvrtak