Reci mi šta jedeš, reći ću ti odakle si

Leskovački ajvar, futoški kupus, zlatarski sir, ariljska malina… proizvodi koji su čvrsto povezani sa određenim geografskim oblastima ali i našim sećanjima i ukusima. Oni nose oznaku geografskog porekla i čine kolektivnu baštinu koju je važno negovati i sačuvati, jer predstavljaju znanje i gastronomsku kulturu brojnih generacija.

Mesto odakle dolaze određene namirnice i proizvodi, način proizvodnje i tradicija koja se održava su najvažniji elementi za dobijanje oznake geografskog porekla. Geografsko poreklo je kolektivno vlasništvo
proizvođača, kojim se garantuje da su specifičnost i kvalitet proizvoda nastali u spoju prirodnih resursa (klime, zemljišta, posebne rase, sorte itd) i tradicije, znanja i veština koje se prenose s kolena na koleno.

Ariljska malina

Prvi žbunovi maline u Srbiji zasađeni su kao ukrasna biljka po okućnicama i baštama imućnih porodica i ljubitelja voćarstva. U Srbiji se početak gajenja maline vezuje za kasni XIX vek, tačnije 1880. godinu. Plodovi ariljske maline su srednje krupni do krupni, gde svaki teži 4-5 grama, čvrstog mesa koje je visokog kvaliteta, prijatne arome i slatko nakiselog vinastog ukusa.

Begečka šargarepa

Najranija spominjanja begečke šargarepe, odnosno tradicije gajenja šargarepe u Begeču potiču iz ranog XX veka. Begečka šargarepa je proizvod dobijen od vrste Daucus Carota L., odnosno kultivisane šargarepe. Boja je intenzivno narandžasta, uključujući i vrat šargarepe. Meso begečke šargarepe je krto, hrskavo, veoma ukusno i slatko.

Đerdapski med

Cvetni med koji se dobija od cvetova bagrema, lipe, lekovitih biljaka i voća. Istorija đerdapskog meda i pčelarenja na ovim prostorima meri se koliko i istorija ljudske civilizacije a prvi ostaci sežu iz doba Rimljana i cara Trajana.

Fruškogorski lipov med

Jedinstven u svetu po svom sastavu nastao je u sinergiji pčela i ljudi na panonskom ostrvu Fruška gora. Da bi se med mogao nazvati fruškogorski lipov med, on mora imati minimum 60% polena lipe u sebi. U religiji, još od prethrišćanskog doba, lipa se smatra svetim drvetom Starih Slovena.

Kačerski med

Cvetni med, koji se dobija od cvetova bagrema, lipe i zeljastih, uglavnom lekovitih biljaka, na teritoriji koja se proteže duž i oko reke Kačer. Ubraja se u kategoriju cvetnog meda i sadrži najmanje 85% bagremovog, do 10% livadskog i do 5% lipovog meda. Kačerski med ima zlatnožutu boju, blag ukus i neutralnu aromu.

Futoški kupus

Autohtona sorta kupusa koja se po svojim karakteristikama razlikuje od ostalih belih kupusa. Stanovnici Futoga već stotinama godina neguju i čuvaju od uništenja seme futoškog kupusa koji se odlikuje izuzetnim biološkim i tehnološkim karakteristikama.

Leskovački domaći ajvar

Proizvodi se isključivo od crvene paprike autohtonih sorti: domaće kanije, kurtovske kapije i palanačkog čuda. Ima prijatan ukus pečene i upržene paprike. Kvalitet, prirodna aroma i karakteristike sveže paprike se čuvaju kroz dugotrajan ručni način proizvodnje – pečenje na otvorenom plamenu, ručno ljušćenje, mlevenje, ceđenje, prženje…

Petrovska klobasa

Tradicionalno se proizvodi krajem novembra i početkom decembra. Klobasa se pravi od odabranih delova svinjskog mesa, koji se posle spajanja svih sastojaka mešaju i stavljaju u omotač. Kobasice se dime desetak dana, zatim odlažu radi sušenja i zrenja. Ovaj proizvod se prvi put pominje na velikoj izložbi poljoprivrednih proizvoda 1873. godine u prestonom Beču.

Sremski kulen

Puni se u prirodna svinjska creva, takozvanu katu. Presek ima izgled mozaika, koji pri sečenju ne sme da se odvaja. Kulen se prvi put spominje u Riječniku srpskog jezika Vuka Stefanovića Karadžića objavljenom 1852. godine u Beču. Reč kulen je grčkog porekla, a reč „kolum” u prevodu znači debelo crevo, označavajući tako kobasicu u debelom crevu.

Vrbički prolećni beli luk

Autentična sorta prolećnog belog luka doneta pre više vekova za vreme velikih seoba na sever Banata iz okoline Segedina i Makoa. Luk se ručno sadi i prepoznatljiv je po manjim ali masivnijim glavicama, ljutom i oštrom ukusu i intenzivnom jakom mirisu. U odnosu na druge sorte odlikuje se po većoj količini eteričnih ulja i suve materije.

Zlatarski sir

Pravi se od kravljeg ili mešavina kravljeg i ovčijeg mleka grla koja se hrane na visokoplaninskim pašnjacima. Zlatarski sir je sastojak mnogih tradicionalnih specijaliteta poput heljdopite, heljdinih palačinki sa sirom, proje itd.

Važnost restorana u očuvanju lokalnih proizvoda

Savez Original Srbija okuplja pojedince, zadruge i udruženja proizvođača proizvoda sa oznakom geografskog porekla. Ovi proizvodi su predstavljeni na majstorskoj radionici u restoranu Homa, gde je kuvar Filip Ćirić pripremao jela sa namirnicama sa geografskim poreklom. Tada su predstavljena inovativna jela koja su pokazala široku primenu lokalnih proizvoda u gastronomiji. Uključivanje proizvoda sa geografskim poreklom u jelovnike restorana je jedan od najvažnijih načina za njihovo očuvanje i promociju.

Fotografije: Nenad Stojović